Exempla antiqua

Classical and Medieval Latin examples for learners

Gladius irae

The Psychomachia (War of the Soul)

Gladius īr(a)e frangitur in capite patientiae.

Illustrated manuscript with image of female figure wielding a sword which has broken over the head of another female figure, who is unarmed and remains standing.

Cotton MS Cleopatra C VIII, f. 12r


Note spelling of īrae as IRE, which is common in medieval texts, although PATIENTIAE has the textbook classical spelling.

From: http://blogs.bl.uk/digitisedmanuscripts/2017/01/the-psychomachia-an-anglo-saxon-comic-book.html

Elogium of Romulus

CIL 10.809 (restored/rubricated)

The Elogium of Romulus

Photo © MrJenkins

Romulus Martis
[f]ilius urbem Romam
[condi]dit et regnavit annos
duodequadraginta isque
primus dux duce hostium
Acrone rege Caeninensium
interfecto spolia opi[ma]
Iovi Feretrio consecra[vit]
receptusque in deoru[m]
numerum Quirinu[s]
appellatu[s est]

Romulus Martis filius urbem Romam condidit et regnavit annos duodequadraginta isque primus dux, duce hostium Acrone rege Caeninensium interfecto, spolia opima Iovi Feretrio consecravit receptusque in deorum numerum Quirinus appellatus est.


Translation from http://attalus.org/docs/cil/elogia.html#10.809

Romulus, son of Mars. He founded the city of Rome, and reigned there for 38 years. He was the first general to dedicate the spolia opima to Jupiter Feretrius, after killing the enemy general Acro, king of the Caeninenses. He was accepted among the gods, and was given the name Quirinus.

Cippus coin

Coin with equestrian statue

Silver denarius of Augustus. 16 BC.

Reverse of coin showing cippus with highly abbreviated inscription

Reverse

RIC I (second edition) Augustus 362. 1944.100.38334

SPQR
IMP CAE
QVOD V
M S EX
EA P Q IS
AD A DE

S(ENATVS) P(OPVLVS)Q(VE) R(OMANUS)
IMP(ERATORI) CAE(SARI)
QVOD V(IAE)
M(VNITAE) S(VNT) EX
EA P(ECUNIA) Q(VAM) IS
AD A(ERARIAM) DE(TULIT)

Senātus populusque Romānus imperātōrī Caesarī
quod viae mūnītae sunt
ex eā pecūniā quam is ad aerārium dētulit.


Around the edge of the reverse:

L VINICIVS L F III VIR

Penelope tapestry

Tapestry showing a woman working at a loom.

“Penelope at Her Loom” a fragment from “The Story of Penelope and The Story of the Cimbri Women” (from the series, “The Stories of Virtuous Women”). French or Franco-Flemish. ca. 1480–83. Museum of Fine Arts, Boston. 26.54. http://www.mfa.org/collections/object/tapestry-penelope-at-her-loom-a-fragment-from-the-story-of-penelope-and-the-story-of-the-cimbri-women-from-the-series-the-stories-of-virtuous-women-67035

PENELOPE CO[N]IVNX SE[M]PER VLIXIS ERO

Ovid Heroides 1.84

Martial 6.1

Sextus mittitur hic tibi libellus,

inprīmīs mihi cārē Mārtiālis:

quem terseris aure dīligentī,

audēbit minus ānxius tremēnsque

magnās Caesaris in manūs venīre.


Shelmerdine 12: carus + dat., numbers, si

Shelmerdine 13: Relative pron.

Shelmerdine 14: Present passive

Vocab

libellus, libellī, m. liber parvus
inprīmīs especially
tergeō, tergēre, tersī, tersus to wipe, clean
auris, auris, f. ear
dīligens, diligentis careful, scrupulous
ānxius, -a, -um anxious, uneasy
tremēns, trementis trembling, fearful
manus, manūs, f. hand (manūs here acc. pl.)

If you wait until ch. 16, don’t need to gloss manus; and tremens forms a good lead in to pres. act. ppl. in ch. 17.

Familia gladiatoria pugnabit

CIL 4.1189

A(uli) Suetti Certi aedilis familia gladiatoria

pugnabit Pompeis pr(idie) K(alendas) Iunias.

Venatio et vela erunt.

By Roman Hands #19

Detail of fresco from the House of Anicetus (I, 3, 23), Pompeii, 1st c. CE, showing the awning pulled back. From http://www.vroma.org/images/mcmanus_images/index14.html

Detail of fresco from the House of Anicetus (I, 3, 23), Pompeii, 1st c. CE, showing the awning pulled back. From http://www.vroma.org/images/mcmanus_images/index14.html

Appius Claudius Caecus

Elogium of Appius Claudius Caecus

Photo © https://www.flickr.com/photos/mrjennings/

CIL XI 1827

Appius Claudius

C(ai) f(ilius) Caecus

censor co(n)s(ul) bis dict(ator) interrex III

pr(aetor) II aed(ilis) cur(ulis) II q(uaestor) tr(ibunus) mil(itum) III com-

plura oppida de Samnitibus cepit

Sabinorum et Tuscorum exerci-

tum fudit pacem fieri cum [P]yrrho

rege prohibuit in censura viam

Appiam stravit et aquam in

urbem adduxit aedem Bellonae fecit

 

Inscription divided into  phrases/clauses, with expansions, etc.

Appius Claudius Gai filius Caecus

censor, consul bis, dictator, interrex III, praetor II, aedilis curulis II, quaestor, tribunus militum III

complura oppida de Samnitibus cepit

Sabinorum et Tuscorum exercitum fudit

pacem fieri cum Pyrrho rege prohibuit

in censura viam Appiam stravit

et aquam in urbem adduxit

aedem Bellonae fecit